Chwiliwch heddiw am yr angel hwn a'r adnod hon:
ALBAN ARTHAN
Yn y dechreuad ‘roedd tywyllwch mawr a thanau bach; arswyd y nos a’i duwch trwm, ofn bwganod a chysgodion. A phan oedd y nos ar ei fwyaf bygythiol, â hen obaith wedi hen oeri, dywedodd Duw: Bydded Goleuni, a goleuni a fu.
Felly, heddiw cofiwn sut mae tywyllwch yn bygwth ein byw, a’r duwch yn dofi ein gobaith. Mynnwn gyfle i agor ein henaid i belydrau cariad Duw, i ddeffro ein calon i wawr ei bresenoldeb.
Gydag amser, dechreuodd pobl Dduw ar eu taith. Pobl yn torri’n rhydd; pobl yn llusgo’u hunain ar draws yr anialwch sydd rhwng rhyddid a chaethiwed, gobaith ac anobaith, rhwng hen fyd a newid byd. Pan fu’r daith bron yn drech na hwy, a’r awydd i droi am yn ôl wedi cydio’n dynn, dywedodd Duw, Bydded Goleuni, a goleuni a fu.
Felly, heddiw cofiwn y daith; taith yr Adfent hwn, taith y flwyddyn hon, taith ein bywyd, gan estyn i Dduw'r cyfle i gyfeirio’n traed at y trugaredd a’r maddeuant sy’n eiddo i ni yn ein Harglwydd Iesu Grist, Goleuni’r Byd.
Gydag amser, er waetha’r proffwydi, er waetha’r lleisiau’n galw yn yr anialwch, aeth pobl Dduw i grwydro, i hel bwganod yn y cysgodion. Er bod pob greddf ynom yn dyheu am y golau, troesom tuag at y gwyll a’r gwyllt.
Felly, heddiw cofiwn y tueddiad a berthyn i bawb ohonom i grwydro oddi wrth oleuni Duw. Mynnwn gyfle i ganolbwyntio ar oleuni Duw. Boed i oleuni Duw yng Nghrist oleuo ein meddyliau, ein calonnau, ein gweithredoedd.
(OLlE)
'ANGEL AG ADNOD' ADFENT Y TEULU (24)
Chwiliwch heddiw am yr angel hwn a'r adnod hon:
CAPERNAUM
Pan aeth hi’n hwyr, aeth ei ddisgyblion i lawr at y môr, ac i mewn i gwch, a dechrau croesi’r môr i Gapernaum. Yr oedd hi eisoes yn dywyll...Yna, wedi iddynt rwyfo am ryw dair neu bedair milltir, dyma hwy’n gweld hwy’n gweld Iesu... (Ioan 6: 16,17 a 19)
Aros gyda ni, oherwydd y mae hi’n nosi, a’r dydd yn dirwyn i ben.
(Luc 24:29)
Yr adnod hon, bob tro, yw man cychwyn ‘Capernaum’. Mae’r adnod yn arwain at y weddi sy’n gweddu i bawb ohonom:
F’Arglwydd Iesu Grist, fab Duw, Waredwr, bydd drugarog wrthyf. Amen.
Buddiol a bendithiol yr egwyl fach hon ar derfyn dydd, ac â’r Nadolig yn brysur agosáu, fe’n harweiniwyd, yn wahanol i’r arfer, nid at un o weddïau’r Beibl ond at Luc 2:1-20. Bwriad y Gweinidog oedd ein tywys trwy’r hanes cyfarwydd, a’i ddefnyddio’n gyfrwng i fyfyrdod gweddigar.
Dyma’r myfyrdod yn ei chrynswth. Os oes gennych gyfle nawr i ymdawelu, mae croeso i chi ei ddefnyddio fel hwb i ddefosiwn a gweddi.
Aeth pawb felly i’w gofrestru, pob un i’w dref ei hun. Oherwydd ei fod yn perthyn i dŷ a theulu Dafydd, aeth Joseff i fyny o dref Nasareth yng Ngalilea i Jwdea, i dref Dafydd a elwir Bethlehem... (Luc 2:3,4)
Yn dawel weddigar ystyriwch y cymunedau a’r bobl sydd yn rhan annatod o’r hyn ydych - y bobl a’ch creodd; y cymunedau sydd wrth wraidd yr hyn ydych.
...ac esgorodd ar ei mab cyntaf anedig; a rhwymodd ef mewn dillad baban a’i osod mewn preseb, am nad oedd lle iddynt yn y gwesty (Luc 2:7).
Yn dawel weddigar ystyriwch y bobl hynny sydd heb le yn y llety, heb aelwyd, heb wely...
Yn yr un ardal yr oedd bugeiliaid allan yn y wlad yn gwarchod eu praidd liw nos (Luc 2: 8).
Yn dawel weddigar ystyriwch y bobl a fu ac sydd yn eich gwarchod...
Ystyriwch, hefyd y rheini sydd yn cael ei gwarchod gennych...
...dywedodd yr angel wrthynt, ‘Peidiwch ag ofni...’ (Luc 2:10)
Mae’r cymal Peidiwch ag ofni yn ymddangos 366 o weithiau yn y Beibl. Unwaith i bob dydd o’r flwyddyn, ac un ychwanegol i Chwefror 29! Yn dawel weddigar cyflwynwch eich ofnau i Dduw.
...yr wyf yn cyhoeddi i chwi y newydd da am lawenydd mawr a ddaw i’r holl bobl...(Luc 2:10)
Yn dawel weddigar ystyriwch bob testun llawenydd.
...dyma sy'n llonni fy nodyn,
Fod Iesu yn Geidwad i mi.
(William Richards (Alffa) 1876-1931)
... ganwyd i chwi ... yn nhref Dafydd waredwr, yr hwn yw’r Meseia, yr Arglwydd...(Luc 2:11)
Yn dawel weddigar cydiwch yn y geiriau hyn, a’u perchenogi: ganwyd i mi waredwr ... yr hwn yw’r Meseia, yr Arglwydd.
Gadewch inni fynd i Fethlehem a gweld yr hyn sydd wedi digwydd ... (Luc 2:15)
Canmolwn y bugeiliaid am iddynt adael y defaid er mwyn gweld yr Oen. Ystyriwch, yn dawel weddigar y ‘defaid’ sydd yn eich rhwystro rhag canfod yr Oen.
... yr oedd Mair yn cadw’r holl bethau hyn yn ddiogel yn ei chalon ac yn myfyrio arnynt ... (Luc 2:19)
Yn dawel weddigar ystyriwch pa bethau sydd angen i chi'r Nadolig hwn i gadw’n ddiogel yn eich calon a myfyrio arnynt ...
Dychwelodd y bugeiliaid gan ogoneddu a moli Duw am yr holl bethau a glywsant ac a welsant ... (Luc 2:20)
Yn dawel weddigar gweddïwch gyda Jane Ellis:
O! deued pob Cristion i Fethlem yr awron
i weled mor dirion yw'n Duw;
O! ddyfnder rhyfeddod, fe drefnodd y Duwdod
dragwyddol gyfamod i fyw:
daeth Brenin yr hollfyd i oedfa ein hadfyd
er symud ein penyd a'n pwn;
heb le yn y llety, heb aelwyd, heb wely,
Nadolig fel hynny gad hwn.
Rhown glod i'r Mab bychan, ar liniau Mair wiwlan,
daeth Duwdod mewn baban i'n byd:
ei ras O! derbyniwn, ei haeddiant cyhoeddwn
A throsto ef gweithiwn i gyd.
(Jane Ellis, bl. 1840; CFf.: 472)
(OLlE)
'ANGEL AG ADNOD' ADFENT Y TEULU (23)
Chwiliwch heddiw am yr angel hwn a'r adnod hon:
NEWYDDION Y SUL
…bawb dan ganu,
neidio, dawnsio a difyrru…
Rhys Prichard, 1579?-1644 (CFf.:436)
Sul felly bu hwn! Sul llawn canu; plant a phlantos yn neidio a dawnsio, a phawb o’r ieuengaf i’r hynaf yn difyrru. Rhaid dechrau yn y dechrau: canhwyllau’r Adfent.
Fesul Sul, cyneuwn gannwyll. Sul cyntaf yr Adfent, cyneuwyd cannwyll Gobaith: Yn wir, meddai’r Salmydd, yn Nuw yr ymdawela fy enaid; oddi wrtho ef y daw fy ngobaith (Salm 62:5).
Ail Sul yr Adfent, cyneuwyd cannwyll Cariad …nid yw cariad yn darfod byth… mewn gair, y mae ffydd, gobaith, cariad, y tri hyn, yn aros. A’r mwyaf o’r rhain yw cariad (1 Corinthiaid 13:8,13)
Y Sul aeth heibio, cyneuwyd cannwyll Llawenydd. Na thristewch; canys llawenydd yr Arglwydd yw eich nerth chwi. (Nehemeia 8:10).
Heddiw, daeth un o bobl ifanc yr eglwys, Nia, i gynnau cannwyll Tangnefedd. Rhodd gan Dduw yw tangnefedd; boed i’r tangnefedd hwnnw lifo ynom, trwom ac amdanom. Onid ein pennaf gyfrifoldeb yw bod yn gyfryngau tangnefedd Duw yn y byd?
‘Roedd ein cerddorfa ar waith heddiw yn arwain y mawl a chân, a mawr ein diolch amdanynt. Hyfrydwch oedd gweld nifer o’n haelodau ieuengaf yn ôl yn ein plith, â hwythau wedi dychwelyd o’r brifysgol am wyliau’r Nadolig. Yn sŵn y garol gyntaf, daeth amser y difyrru. O bryd i’w gilydd, mae ein Gweinidog yn troi ambell ddefod a’i ben i waered. Eleni, yn hytrach na bod y plant a’r plantos yn cyflwyno Drama’r Nadolig, gwnaethpwyd hynny gan yr oedolion. Pam? Er mwyn i’r plant a’r plantos cael gweld a deall fod cymryd rhan yng ngwedd gyhoeddus bywyd yr eglwys leol yn rhywbeth i dyfu i mewn iddo, yn hytrach na thyfu allan ohono!
Bu’r Gweinidog yn barddoni! ‘Roedd y sgript yn odli. (Cystal cydnabod nad cwbl ddiogel pob odl, ond ymdrechwyd ymdrech dda). Tair o fugeiliaid oedd gennym heddiw; arweinwyr ein timoedd Ysgol Sul. Buont yn bugeilio’r plantos a phlant trwy gydol y flwyddyn, a hwythau Rhian, Lowri ac Eleri oedd ein bugeiliaid heddiw. Bydd tamaid o’r sgwrs rhyngddynt yn ddigon i amlygu gwir safon y barddoni, ac ychydig o’r hwyl a chwerthin mawr a gafwyd. Ymunwn â’r ddrama wedi i’r angylion (sef pawb arall yn y capel) ymddangos i’r bugeiliaid:
Ifan - (Rhian)
Beth y’ch chi te, angylion fel?
Mae’ch hedfan a'ch canu chi'n swel.
Dai - (Lowri)
Be sy' mor sbesial am eni babi
Ma dau neu dri gan anti Beti.
Twm -(Eleri)
Mae’n rhaid yn wir fod hwn yn rhyfedd
i rain ddod lawr o’r nef bob modfedd!
 bod hynny ddim yn ddigon, dyma ymateb y Doethion, Llŷr (Balthasar), Dyfrig (Caspar) a Geraint (Melchior) i’r seren:
Balthasar - (Llŷr)
Ma’ hon yn seren wir unigryw
un sydd â neges i ddynolryw.
Caspar - (Dyfrig)
Ma ‘mhen i’n dost ar ôl ei watsho
fe gaf gwpaned a dwy aspro!
Melchior - (Geraint)
Edrych, edrych mae hi’n symud
o leia’ lathed bob rhyw funud.
Balthasar - Llŷr
At y camelod! Dewch, ie brysiwch
ei chanlyn gwnawn bob cam drwy’r twyllwch.
Yng nghanol y chwerthin, nis anghofiwyd y neges: y Gair yn gnawd - mawr ein braint. Nef a daear yn Iesu, ymhlyg yn ei gilydd, Duw a dyn mewn cwlwm diwahân. Â ninnau’n llawn sylweddoli fod rhai yn ein plith heddiw, yn ddwfn yn ei galar, cydiwn yn ein cysur a’n cymorth i fyw: Duw gyda ni, yng nghanol ein bywyd fel y mae, yn ei lawenydd mawr a’i ofid dwfn. Diolch am gael gweld ein Prynwr c’redig.
Er hwyl a neges cyflwyniad Nadolig yr oedolion, penllanw pob dathliad Nadolig yw’r plant, ac ymlaen y daethant i ganu ac annog-ganu. Llond y Set Fawr o fugeiliaid, doethion ac angylion; ambell Mair, un Joseff, asyn a seren, a phob un yn canu - y bychain hyn cododd wen, a thynnu deigryn y bore. Maent yn fendith i ni fel eglwys. Mawr ein diolch i'r timoedd Ysgol Sul ac i Cylch yr Ifanc am ei gwaith.
Bellach, daeth cyfle i ymlonyddu'r mymryn lleiaf. ‘Roedd y plantos a’r plant wedi mynd allan i’r festri i ddechrau ar ei dathliadau. Yn unol â hen arfer yn ein plith, bu pobl ifanc yr eglwys yn gweini ar y bychain. Diolch i bawb am ei gwaith yn gosod y festri a pharatoi pob math o ddanteithion i’r Parti mawr. Do, daeth Siôn Corn; diolch iddo.
Parhau â’r gyfres Adfent a wnaethom yn y capel. Un llun heddiw’r bore: ‘Breuddwyd Joseff’; 1773, gan Anton Raphael Mengs (1728-1779). Wedi darllen Mathew 1: 18-25 soniodd y Gweinidog am y prysurdeb sydd mor nodweddiadol o’r Nadolig; gyda phrysurdeb, daw blinder. Dyma Joseff, yn cysgu. Llethwyd ef nid gan brysurdeb, ond gan ofid: breuddwydion am fywyd newydd, cyfle newydd a dechreuad newydd gyda Mair ei ddyweddi - bob un ar chwâl, pob peth yn deilchion. Mae Joseff wedi llwyr ymlâdd. Daw angel. Â’i fys, cyfeiria’r angel at gornel tywyllaf yr olygfa, fel petai’n dweud mai o’r fan honno, o ganol tywyllwch y gofid, yr ofnau a’r ansicrwydd, y daw’r Newyddion Da. Bu gofid pennaf Joseff yn gyfrwng bendith heb ei debyg.
Dymunwn, wrth gwrs, ‘Nadolig Hapus’ i’n gilydd; boed i ni weddïo am ‘Nadolig Llawen’ i’n gilydd hefyd. Nid gwarant o hapusrwydd yw ffydd, ond sicrwydd o lawenydd nad yw’n ddibynnol ar amgylchiadau, na phleserau, na phethau, na theimladau, ond sy’n ffrydio o Gariad Duw - cariad sydd ynom, trwom, amdanom, yn ein mysg ac o’n hamgylch. Boed i ni brofi o wefr llawenydd Duw yn Iesu Grist.
'Ac wedi elwch, tawelwch fu'; liw nos, oedfa dawel. Hyd yn hyn yn y gyfres o fyfyrdodau'r Adfent, buom yn ystyried portread o Eseia Broffwyd gan Michelangelo Buonarroti (1475-1564) a The Last Judgement 1912 gan Wassily Kandinsky (1866-1944); Coeden Jesse gan Absolon Stumme (m. 1499); Ioan Fedyddiwr yn Pregethu gan Mattia Preti (1613-1699). Ioan Fedyddiwr yn yr Anialwch gan Geertgen tot Sint Jans (1465-1495). Ioan Fedyddiwr yn Pregethu, gan Anton Raphael Mengs (1728-1779); ffresgo gan Domenico Ghirlandaio (1449-1494): Ioan Fedyddiwr yn Pregethu a Breuddwyd Joseff gan Anton Raphael Mengs (1728-1779).
Tri llun oedd gennym o dan sylw heno: ‘Cyfarchiad Gabriel gan John Collier (gan. 1948); (Luc 1: 26-38). Ceir dwy neges yn y llun hwn. Derbyn Mair Air Duw: Dyma lawforwyn yr Arglwydd; bydded i mi yn ôl dy air di (Luc 1: 38). Ofer hynny, heb ein bod ninnau, fel Mair, yn derbyn ac ildio i Air Duw: bydded i mi ... i ni yn ôl ei air Ef.
Bébé (The Nativity), 1896 gan Paul Gauguin (1848-1903); (Philipiaid 2: 1-18). Sylla’r ddynes â phlentyn yn ei chôl tros ei hysgwydd tuag atom. Nid Mair mohoni; gwelir Mair yng nghefn y llun. Iesu yw’r bychan yng nghôl y ddynes. O edrych dros ei hysgwydd mae’n paratoi i gynnig y baban i’n gofal ni. A ydym yn barod i ddal y bychan rhyfeddol hwn?
Geni Crist, Liw Nos, c.1490 gan Geertgen tot Sint Jans (1465-1495). (Ioan 1: 1-5). Neges syml sydd gan y llun: Iesu yw’r goleuni. O’r bychan hwn daw pob golau yn y llun. Yn Oleuni’r byd, ohono daw sanctaidd dân (R. R. Morris, 1852-1935; C.Ff.: 584). Llewyrched felly eich goleuni gerbron dynion (Mathew 5:16 WM).
Diweddglo’r gyfres hon fydd ‘Y Geni’ (1777) gan John Singleton Copley (1738-1815). Cawn gyfle Noswyl Nadolig i ystyried arwyddocâd y llun hwn. Byddwn hefyd yn cynnau cannwyll olaf y torch Adfent - cannwyll Iesu: Y mae’r goleuni yn llewyrchu yn y tywyllwch, ac nid yw’r tywyllwch wedi ei drechu ef (Ioan 1:5).
Wedi gosod her i aelodau’r eglwys gefnogi ymdrechion Banc Bwyd Caerdydd trwy gyfrannu tunnell o fwyd yn ystod blwyddyn waith yr eglwys, Medi 2014/Awst 2015, llwyddwyd i gyrraedd y nod bedwar mis yn gynnar ym mis Ebrill. Yng ngoleuni’r galw parhaus a chynyddol dyma benderfynu anelu at gyfrannu ail dunnell o fwyd erbyn mis Rhagfyr eleni. Diolch i haelioni aelodau’r eglwys gwelwyd y blychau casglu bwyd yn y festri yn gyson lawn drwy’r haf a’r hydref a llwyddwyd i daro targed yr ail dunnell yn gyfforddus ar drothwy’r Nadolig. Diolch yn fawr iawn i bawb am eu cefnogaeth i’r ymgyrch!
‘Roedd cyfle, drwy gyfrwng y Casgliad Rhydd, yn oedfaon y dydd i gyfrannu tuag at waith Cyngor yr Ysgolion Sul.
Bu i’r gymdeithas barhau yn Koinônia: swper blasus a sgwrs ddifyr mewn bwyty Eidalaidd cyfagos.
Bydd Oedfa’r Nadolig yng Nghapel Minny Street am 10yb yng nghwmni cyfeillion Eglwys y Crwys. Llywyddir yr oedfa gan ein Gweinidog; pregethir gan y Parchedig Lona Roberts (Eglwys y Crwys).
Dydd Sul, Rhagfyr 27 am 10:30 Oedfa Foreol dan arweiniad ein cyd-aelod, y Parchedig Menna Brown. Ni fydd Oedfa Hwyrol ym Minny Street.
PREGETH NOS SUL
Tymor yr Adfent - 5
Y Cyfarfyddiad Rhyfedd a Rhyfeddol rhwng Mair a Gabriel gan John Collier (gan. 1948); (Luc 1: 26-38). Nodweddir celfyddyd Collier gan ei allu i osod hanes mewn cyd-destun cyfoes. Yn y llun hwn gosodir Mair a Gabriel gyferbyn â’i gilydd; Mair yn darllen Gair Disglair Duw yn awgrym o’i natur ddefosiynol. Cynrychiola’r lili ei phurdeb. Uwchben adenydd Gabriel cynrychiolir yr Ysbryd Glân gan golomen. Symbolau cyfarwydd a dealladwy yw’r rhain. Ond! Portreadir Mair fel merch ysgol, yn byw yng nghanol swbwrbia. Sylwer ar ei hesgidiau. Mae’r caerau heb eu clymu; gwthiodd hon ei thraed i ba bynnag esgidiau oedd mwyaf cyfleus. Sylwer hefyd bod y drws wedi cau tu ‘nôl i Mair; nid oes bellach dychwelyd i’r hyn a fu. Wrth iddi syllu at Gabriel, nid oes yr awgrym lleiaf o ofn na dryswch. Yn wir, mae ei thraed yn symud ymlaen, yn hyderus, tuag at yr angel ... bydded i mi yn ôl dy air di (Luc 1:38). Pa ryfedd bod Gabriel yn ymgrymu iddi? Gwêl Gabriel yr hyn na welwn ni, sef y cryfder a ddaw o eiddilwch ... cryfder sydd yn dal y pwysau i gyd (Eben Fardd, 1802-63; C.Ff.: 739). Perthyn yr arlunydd i’r Eglwys Rufeinig ac onid oes rhywbeth offeiriadol yn osgo Gabriel? Mae holl osgo Gabriel yn ymgorfforiad o was offeiriad yn gwasanaethu wrth yr allor, yn gymorth i’r offeiriad weinyddu’r offeren lle derbynnir corff Crist gan bobl. Ceir dwy neges yn y llun hwn. Derbyn Mair Air Duw: Dyma lawforwyn yr Arglwydd; bydded i mi yn ôl dy air di (Luc 1: 38). Ofer hynny, heb ein bod ninnau yn derbyn ac ildio i Air Duw: bydded i mi ... i ti ... i fi ... i ni yn ôl ei air Ef.
Bébé (The Nativity), 1896 gan Paul Gauguin (1848-1903); (Philipiaid 2: 1-18). Fe’n tynnir gan y llun i ganol realiti’r ymgnawdoliad; dwy wraig, baban, angel ac anifeiliaid. Sylla’r ddynes â phlentyn yn ei chôl tros ei hysgwydd tuag atom. Saif yr angel yn ei gwarchod. Nid Mair mohoni; gwelir Mair yng nghefn y llun mewn gwawl o olau glân. Iesu yw’r bychan yng nghôl y ddynes, ond gwyddom mai Mair sydd wedi esgor ar y baban. Mae mab Mair bellach ym mreichiau dynes arall gydag angel Duw yn sefyll gerllaw! Aruchel y fraint a dderbyniodd y ddynes hon i gael dal y Gair yn Gnawd yn ei breichiau. O edrych dros ei hysgwydd mae’n paratoi i gynnig y baban i’n gofal ni. A ydym yn barod i ddal y bychan rhyfeddol hwn? Ymhlith holl ryfeddodau’r nef hwn yw y mwyaf un - gweld yr anfeidrol, ddwyfol Fod yn gwisgo natur dyn. (William Williams, 1717-91; C.Ff.: 292). Trwy ei ddewrder mentra Duw ymwneud â chreadur mor wamal â dyn ... mae’n ymddiried ynom, gan orwedd yn fychan gwan yn ein breichiau.
Geni Crist, Liw Nos, c.1490 gan Geertgen tot Sint Jans (1465-1495). Llun tywyll, mae wedi nosi. Mae’n fwriad gan yr arlunydd i asio Mathew a Luc, gan blethu Ioan ynddynt: Yn y dechreuad yr oedd y Gair; yr oedd y Gair gyda Duw, a Duw oedd y Gair. Daeth pob peth i fod trwyddo ef; hebddo ef ni ddaeth un dim i fod. Yr hyn a ddaeth i fod, ynddo ef bywyd ydoedd, a’r bywyd, goleuni dynion ydoedd. Y mae’r goleuni yn llewyrchu yn y tywyllwch, ac nid yw’r tywyllwch wedi ei drechu ef (Ioan 1: 1-5). Neges syml sydd gan y llun: Iesu yw’r goleuni. O’r bychan hwn daw pob golau yn y llun. Yn Oleuni’r byd, ohono daw sanctaidd dân (R. R. Morris, 1852-1935; C.Ff. 584). Un o hanfodion Adfent yw tywyllwch. Wrth gynnau cannwyll newydd o Sul i Sul nesawn at ddyfodiad Goleuni’r Byd. Y Sul Cyntaf - Gobaith; yr Ail Sul - Cariad’ y Trydydd - Llawenydd; a’r Pedwerydd - Tangnefedd. Noswyl Nadolig, cyneuir y gannwyll wen - Crist. Gellid gwneud hyn mewn ffordd amgen! Cynnau'r canhwyllau i gyd ar Sul cyntaf yr Adfent, ar wahân i gannwyll Crist; yna, o Sul i Sul diffodd y naill gannwyll ar ôl y llall, gan ystyried o ddifri beth yw Gobaith, Cariad, Llawenydd a Thangnefedd a sut y gallwn, fel unigolion ac fel eglwysi, fod yn gyfryngau i Dangnefedd, i Lawenydd, i Gariad a Gobaith. Yna, ar noswyl Nadolig, yng nghanol y tywyllwch hwnnw, cynnau cannwyll Crist, a’r fflam yn ennyn ynom sanctaidd dân.
PREGETH BORE SUL
Tymor yr Adfent - 4
Gyda'r cant a mil o bethau sydd raid eu gwneud bob Nadolig, mae yna fil a chant o bethau yr hoffem eu gwneud na chawn yr amser i’w gwireddu. Anodd darganfod y cyfuniad angenrheidiol o amser, egni ac amynedd i gyflawni’r pethau hyn. Onid un o nodweddion yr adeg hon o’r flwyddyn yw prysurdeb: mynd a dod, mewn ac allan, hwnt ac acw, lan a lawr, a hyn, llall ac arall. Gyda phrysurdeb, daw blinder, a gyda’r blinder hwnnw weithiau daw diffyg amynedd, gor-barodrwydd i rwgnach a chrintach, i weld bai a ‘phigo ffeit’! Cywir?
Breuddwyd Joseff (1773) gan Anton Raphael Mengs (1728-1779): (Mathew 1: 18-25). Ers clywed am newyddion Mair, bu Joseff - tal a chydnerth - mewn dryswch. ‘Roedd yna benderfyniadau anodd yn hawlio sylw; breuddwydion am fywyd, cyfle a dechreuad newydd gyda Mair ei ddyweddi ar chwâl, yn deilchion ar y lawr. O ganlyniad i hyn oll, amhosibl oedd cysgu; gormod o ofidiau yn gwthio, gwasgu a thynnu. Oherwydd hyn byddai cwsg yn ei oddiweddyd yn ystod y dydd, gan amlaf, yn gwbl ddirybudd. Yn y llun gwelir Joseff yn cysgu! Gorffwys, dim ond gorffwys oedd y syniad gwreiddiol. Eistedd yn dawel am funud fach i ddal ei wynt a hel meddyliau; trodd y gorffwys yn pendwmpian ac, o dipyn i beth, rhaid oedd gosod gên ar ddwrn ... y llygaid yn mynnu cau, a chyn pen chwinciad mae Joseff yn cysgu! Y gwirionedd yw bod Joseff wedi llwyr ymlâdd. Amdano mae clogyn trwm; go brin fod yn y dilledyn hwn unrhyw gysur. Fel ei ofidiau, mae’r clogyn yn un trwm â Joseff yn plygu, bron, dan ei bwysau. Llaciodd y saer cyhyrog ei afael ar ei ffon; bydd honno, cyn hir, yn cwympo i’r llawr. Yn y cyfamser, gwêl yr angen ei gyfle; mae ganddo neges i Joseff. Daw’r angel fel golau i dywyllwch trwm cwsg Joseff. Nid yn y golau y mae’r angel; yr angel yw’r golau. Perthyn i’r angel ysgafnder llawen sydd mewn gwrthgyferbyniad llwyr a bwriadol â phwysau prudd gofid Joseff. Mae’r angel yn y llun i bwrpas. Goleuni ydyw; gobaith, sicrwydd, cyfeiriad a phwrpas yw hwn. Â’i fys, cyfeiria’r angel at gornel tywyllaf yr olygfa, fel petai’n dweud mai o’r fan honno, o ganol tywyllwch y gofid, yr ofnau a’r ansicrwydd, y daw’r Newyddion Da. O ganol y tywyllwch hwn daw ffydd i gynnal ffydd Joseff, gobaith â digon o sylwedd i Joseff fedru gobeithio ynddo, a chariad werth mentro arno. Pa ryfedd felly ... pan ddeffrodd Joseff o’i gwsg, gwnaeth fel yr oedd yr angel yr Arglwydd wedi gorchymyn, a chymryd Mair yn wraig iddo. (Mathew 1:24).
Bu gofid pennaf Joseff yn gyfrwng bendith heb ei debyg. Dymunwn, wrth gwrs, ‘Nadolig Hapus’ i’n gilydd; boed i ni weddïo am ‘Nadolig Llawen’ i’n gilydd hefyd. Nid gwarant o hapusrwydd yw ffydd, ond sicrwydd o lawenydd nad yw’n ddibynnol ar amgylchiadau, na phleserau, na phethau, na theimladau ond sy’n ffrydio o Gariad Duw - cariad sydd ynom, trwom, amdanom, yn ein mysg ac o’n hamgylch. Cariad sy’n llond pob lle, presennol ym mhob man (David Jones, 1805-68; C.Ff.: 76). Dyma pam, er na fedrir dymuno ‘Nadolig Hapus’ i’r galarus, y digalon a’r siomedig yn ein plith; gellir, ac yn wir dylid, dymuno ‘Nadolig Llawen’ iddynt. Gellir a dylid dymuno Nadolig yn llawn llawenydd oherwydd hanfod y llawenydd y sonnir amdano yn y Beibl yw adnabod a charu Duw, ymddiried ynddo ac agor iddo. Boed i ni brofi o wefr llawenydd Duw yn Iesu Grist.
