SLEMISH

'Munud i Feddwl' ein Gweinidog

Mawrth 17eg: Dydd Gŵyl Padrig Sant - nawdd sant y Gwyddyl. Dethlir St Patricks Day ledled byd, a hynny’n frwd! Yng nghudd y tu ôl i’r holl shenanigans a shamrocks mae stori am ŵr ifanc dygn, dewr, dylanwadol - credadun.

Slemish neu’n draddodiadol Slieve Mish. Yn codi’n ddigywilydd o wastatir Antrim mae talp o gadernid folcanig: Slemish.

Slemish. Cyrchfan pererinion pob dydd Gŵyl Padrig Sant.

Yn ôl yr hen goel, yn y 5ed Ganrif herwgipiwyd y Padrig ifanc gan ymosodwyr o’r Iwerddon. Aethpwyd ag ef, ymhell o’i gynefin yng ngorllewin Prydain i Slemish. Ar lethrau Slemish y treuliodd Padrig flynyddoedd ei harddegau hwyr yn gaethwas i ddyn o’r enw Miluic. Blynyddoedd caled o ddiflastod beunyddiol oedd y rhain: bugeilio defaid ar Slemish.

Delwedd: Tony O'Neill

Slemish. Yn Slemish darganfu Padrig Dduw. Onid cwbl gyfan gamarweiniol yw’r cymal llyfn hwnnw ‘darganfu Padrig Dduw'?! Mae’r gwirionedd llawer fwy cyffrous: yn Slemish, darganfuwyd Padrig gan Dduw. Ar lethrau Slemish, cydiodd Duw yn Padrig.

Chwe blynedd yn ddiweddarach, llwyddodd Padrig i ddianc. Dihangodd o Slemish; dihangodd rhag caled gaethiwed Miluic y Gwyddel. Wedi dychwelyd i’w gynefin, daeth yr alwad. Galwad a fu yn hanes a phrofiad Padrig. Pa fath alwad oedd hon? Galwad at bwy? Galwad i ble? Clywodd Padrig Dduw yn galw yn yr iaith Wyddeleg. Galwyd Padrig i wasanaethu Iesu, ac amlygu Crist ymhlith y Gwyddyl, gan ddechrau gyda ... Miluic! Galwyd Padrig i weinidogaeth ymhlith a thros y rheini a’i herwgipiodd ac a fu mor ddi-hid ohono. Ie, galwad a fu. Ateb a fu, yn derfynol a di-droi’n ôl. ‘Roedd mor syml â hynny iddo, a phlygu wedyn y doniau a’r cyneddfau oll i ufudd-dod Iesu Grist. Dychwelodd Padrig i Iwerddon, dychwelodd at y Gwyddyl, dychwelodd at Miluic â ffydd yn rhodd.

Slemish. Bydd y ffyddlon y pererindota i Slemish ddydd Gwener. Pa rhyfedd? Dethlir bywyd a chyfraniad dyn a wrthododd ganiatáu i chwerwedd bywyd chwerwi ei fyw. Darganfu Padrig ryddid deublyg ein ffydd - rhyddid corff a rhyddid ysbryd. O ddarganfod y rhyddid deublyg hwn i ni'n hunain, a cheisio fel ag y medrwn i’w sicrhau i eraill, saint fyddwn ninnau hefyd, bob un.

(OLlE)

CYTGAN

Wele di yn deg, fy anwylyd,

Wele di yn deg.

(Caniad Solomon 4:1 WM)

Mor brydferth wyf, f’anwylyd,

mor brydferth wyt!

(Caniad Solomon 4:1 BCN)

Un o’r geiriau amlycaf yng Nghaniad Solomon yw teg ac nid yw’n air i’w ddibrisio. Y mae’r hardd a’r teg yn apelio at berson: cyffyrddir â rhannau tyner ei bersonoliaeth, ac yn aml fe’i cynhyrfir yn arhosol trwy’r cain a’r prydferth. Nid rhyfedd felly i’r Beibl afael yn y darlun a sôn am brydferthwch a thegwch Duw.

Dylai addoliad pobl Ddyw adlewyrchu harddwch, gan y gŵyr y gwir addolwr am brydferthwch sancteiddrwydd. Perthyn tegwch a harddwch i’n ffydd, gan fod gwrthrych ein ffydd yn hardd a theg. Mae elfen ddengar yn perthyn i Gristnogaeth. Pan baid â denu, paid â bod yn Gristnogaeth. Boed i Dduw ein cynorthwyo i wneud tegwch Iesu yn degwch ei eglwys.

Benthycwn brofiad Robert Louis Stevenson (1850 -94) yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:

Went to Church today, and was not depressed.

(OLlE)

SALM 119 - GRAWYS 2017

Y mae dy air yn llusern i’m troed, ac yn oleuni i’m llwybr.

(Salm 119:105 BCN)

Dyma’r adnod a ddyfynnir amlaf i fynegi ein dyled i’r Beibl. Mae’r Gair yn goleuo holl amrywiol lwybrau ein byw.

Mae’r Gair yn taflu goleuni ar ein harian: ein prynu, gwerthu, cynilo a dyledion. Fe’n rhybuddia rhag troi'r anghenraid i’n byw yn wrthrych addoliad yn ein bywyd.

Mae’r Gair yn taflu ei oleuni ar ein haddoliad: yn ei lewyrch sylweddolwn mai tasg yr eglwys yn lleol (ac felly’n fyd-eang) yw cyflwyno’r datguddiad dwyfol ac nid damcaniaethau dynol. Rhaid wrth Efengyl sy’n ddatguddiad gan gydnabod nad yw datguddiad bob amser yn dderbyniol!

Mae’r Gair yn taflu ei oleuni ar ein hunanoldeb. Yn nhymor y Grawys, buddiol yw oedi ennyd i gofio fod hunanymwadiad yn gyfrwng i ddiogelu gwareiddiad, tra bod hunanoldeb yn gyfrwng i ddifa gwareiddiad.

O! Dad, dyro i ni sylweddoli fod y Gair yn llewyrch ar ein llwybrau oll. Amen.

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Edrychwn ymlaen at y Sul nesaf; Sul llawn, ac amrywiol ei fendithion: i gloi Pythefnos Masnach Deg, Dianne a Marged fydd yn arwain yr Oedfa Foreol Gynnar (12/3 am 9:30 yn y Festri).

Bydd cyfle i gyfrannau nwyddau tuag at Fanc Bwyd Caerdydd yn ystod y dydd a bydd brecwast bach a nwyddau Masnach Deg yn y Festri wedi’r Oedfa.

Dros y Sul, bydd ein Gweinidog y parhau â’r gyfres o bregethau ‘Pobl y Testament Newydd’. Testun ein sylw bore Sul (10:30) fydd Erastus (Rhufeiniaid 16:23b). Un o gyfeillion Paul yng Nghorinth oedd Erastus. Yn ddyn pwysig; un â grym a dylanwad ganddo yn y ddinas. Erastus oedd trysorydd y ddinas, neu yn ôl William Morgan, yn oruchwyliwr y ddinas. Mae Erastus yn ein hatgoffa o dri pheth: mae pob gwaith gan Gristion yn ostyngiad gerbron Duw. Crefydd aneffeithiol yw’r grefydd swil; ac yn olaf, mae costau bywyd yn anhraethol bwysicach na chostau byw.

Testun ein sylw liw nos (18:00) fydd Iago Apostol. Y cyntaf o blith y deuddeg disgybl i farw’n ferthyr. Nid heb achos arbennig y dewisodd Herod Agrippa roi taw ar Iago a’i ladd â’r cleddyf. Er na wyddom y manylion y mae’n amlwg nad dyn y gellid ei anwybyddu oedd Iago, ac fe gredodd Herod ei fod yn rhoi ergyd lem i’r Eglwys ifanc wrth ladd Iago.

Pysgotwr oedd Iago wrth ei alwedigaeth, ac ‘roedd ef a’i frawd Ioan ymhlith y pedwar cyntaf a alwyd gan Iesu i fod yn bysgotwyr dynion. Heblaw bod yn aelod o’r Deuddeg dethol, ‘roedd hefyd yn aelod o’r cylch cyfrin hwnnw o dri - Pedr, Ioan ac yntau - a freintiwyd i fod yn llygad dystion o gyfodi merch ddeuddeg oed Jairus o farw’n fyw, ac o fod ar fynydd y Gweddnewidiad, yn ogystal â bod yng ngardd Gethsemane. Mae’n sicr i’r profiadau hynny adael argraff annileadwy ar ei feddwl.

Heriwyd y ddau frawd gan eu Meistr Iesu un tro i yfed o’r cwpan ‘roedd ef yn gorfod yfed ohoni; a rhoddasant ateb cadarnhaol pendant: ‘Gallwn’. Dengys merthyrdod Iago nad ymffrost wag oedd hwnnw.

PIMS nos Lun (13/3): Noson o mini golf, neu yn wir ‘Minny’ golf yn Treetop Adventure Golf, Canolfan Dewi Sant. Y cyfan i ddechrau’n brydlon am 7.

Cymdeithas Ddiwylliannol Eglwys Minny Street (14/3; 19:30 yn y Festri): ‘Dylanwadau a Choronau’ yng nghwmni John Price, Machynlleth. Llongyfarchwn y Swyddogion a’r Pwyllgor ar baratoi rhaglen mor ddiddorol, a llawn amrywiaeth.

Babimini bore Gwener (17/3; 9:45-11:15 yn y Festri): gwên, a chroeso, cwmni a phaned i’r rhieni; ac i’r plantos: hwyl a chân, chwarae a chwerthin.

'CAEL' A 'CADW'

'Munud i Feddwl' ein Gweinidog

Mae ynof dueddiad anffodus i fod yn grintachlyd. Yr unig donig effeithiol yw ystyried yr hyn oll dwi’n ei gael! Er nad ydwyf o reidrwydd yn awgrymu eich bod chi hefyd a thueddiad i grintach, hoffwn eich gwahodd i ystyried, am hanner munud: CAEL. Onid bendith enfawr oedd inni gael rhieni gofalus? Yna, mae cael byw ein dyddiau yng nghoflaid teulu a chyfeillion yn fendith ddifesur. Fel aelod mewn eglwys y mae cael cymorth a chefnogaeth fy nghyd-aelodau yn foddion gras. Braint ac anrhydedd yw cael cyd-addoli â’r bobl hyn a gweinidogaethu gyda hwy, o’r ieuengaf i’r hynaf. Da yw cael gwên o groeso wrth gyrraedd bore Sul, ac mae cael high five gan y bychain wrth ddrws y capel yn faeth enaid. Caniatewch fymryn o grintach: gofid, a thipyn o ddirgelwch yw ein methiant fel eglwys i gael ymateb gan ryw rai. Y mae fel pe bawn yn methu cael gafael arnynt o gwbl. Dyma’r adeg y mae cael cydymdeimlad a chydweithrediad yr aelodau dygn dyfal yn fendith eithriadol. Diolch am fendith bob ‘cael’ sydd yn gerdd ‘Pa Beth yw Dyn?’ gan Waldo Williams: Cael neuadd fawr rhwng cyfyng furiau ...; Cael un gwraidd dan y canghennau ...; Cael ffordd trwy’r drain at ochr hen elyn ...; Cael o’r creu ei hen athrylith ...

Er mor rhagorol hyn oll, y mae 'na ‘gael’ rhagorach eto sef:

Cael Duw'n Dad, a Thad yn noddfa,

noddfa'n graig, a'r graig yn dŵr,

mwy nis gallaf ei ddymuno ...

(Ann Griffiths, 1776-1805)

Cael Ysbryd Crist i adnewyddu ein hegwan ffydd; cael Goleuni Crist i’n harwain allan o niwl anobaith; cael bod hen hen addewidion Efengyl Crist yn parhau i droi’n fendithion newydd a chyson.

Fel eglwys, gweddïwn am gael ein harwain i’r dyfodol ganddo Ef; ein symbylu i’w wasanaethu’n ffyddlonach:

... cael gras i’th garu di tra bwy’,

cael mwy o ras i’th garu.

(Eifion Wyn, 1867-1926)

Am weddill ein ‘Munud i Feddwl’ ystyriwn: CADW. Beth fyddwch chi’n ei gadw ar y silff ben-tân? Mae yno lun neu ddau efallai: anwyliaid, byw a marw. Wrth edrych arnynt yr ydym yn medru eu cadw mewn cof: cadw cysylltiad â’n ceraint.

Ple tybed, y byddwch chi’n cadw eich Beibl a’ch Caneuon Ffydd? Eu cadw wrth law, gobeithio. Llesol yw cadw’r llyfrau hyn yn agos. Ein defnydd o’r llyfrau hyn sydd yn ein cadw mewn cysylltiad â’r Un a ddaeth i geisio ac i gadw'r hyn a gollasid. Wrth gadw’r llyfrau hyn yn agos, byddwn faes o law yn medru cadw geiriau’r Gair a phrofiad yr emynydd yn y cof. Dylid cadw’r Gair yn y galon. Pam? Wrth gadw’r Gair yn y galon deuwn i sylweddoli mai’r Gair sydd ein cadw ni. Diolch am y bobl sydd yn cadw’r Achos. Mynnant ddweud, dwi’n siŵr, nad y nhw sy’n cadw’r Achos, ond yr Achos sy’n eu cadw nhw! Hwyrach mai cwpled mwyaf adnabyddus ‘Pa beth yw dyn?’ yw:

Beth yw gwladgarwch?

Cadw tŷ mewn cwmwl tystion.

Defnyddia Waldo Williams ddwy idiom yn ei ddarlun o ateb. Idiom Gymraeg yw cadw tŷ, ac idiom Feiblaidd yw cwmwl tystion. Trefn gartrefol, gyfrifol gynnes yw cadw tŷ. Mae’r idiom Feiblaidd yn awgrymu presenoldeb eraill o’r gorffennol. Addo glaw gwir angenrheidiol a wnâi cwmwl i awdur y Llythyr at yr Hebreaid: ... gan fod cymaint cwmwl o dystion wedi ei osod o’n hamgylch ... (12:1 WM). Heb y glaw, nid oes tyfiant:

Tyred â’r cawodydd hyfryd

Sy’n cynyddu’r egin grawn,

Cawod hyfryd yn y bore

Ac un arall y prynhawn.

(William Williams, 1717-91)

Cyfrinach ein hadfywiad yw Cadw tŷ mewn cwmwl tystion.

Er mor wych geiriau'r ddau Williams, rhaid caniatáu'r gair olaf i David Lewis, Llanelli (1844-1917):

Cadw fi rhag troi yn ôl,

cadw fi rhag crwydro’n ffôl,

cadw nhraed rhag llithro byth

cadw f’ysbryd yn ddi-lyth. 

(OLlE)

CYTGAN

Beth yw hyn sy’n dod o’r anialwch,

fel colofn o fwg

yn llawn arogl o fyrr a thus,

ac o bowdrau marsiandïwr?

Dyma gerbyd Solomon;

o’i gylch y mae trigain o ddynion cryfion,

y rhai cryfaf yn Israel,

pob un yn cario cleddyf

ac wedi ei hyfforddi i ryfela,

pob un â’i gleddyf ar ei glun,

yn barod ar gyfer dychryn yn y nos.

(Caniad Solomon 3:6-8 BCN)

Dyma ddisgrifiad o ddyfodiad brenin a’i weision i briodas. Caiff y priodfab eto ei gymharu i frenin. Gallasai’r mwg fod yn fwg y ffaglau tanllyd, neu’r arogldarth neu’r llwch a godwyd gan yr orymdaith. Fel y gweddai i frenin a’r amgylchiad, defnyddir y peraroglau cyfoethocaf.

Y mae’r darlun o frenhiniaeth ac o briodas hefyd o ran hynny, yn cyfleu gwirioneddau pwysig am berthynas Duw a’i bobl. Mynegir ei gariad, ac ar yr un pryd dangosir ei hawl a’i awdurdod. Y mae Duw yn caru ei bobl, ond y mae ar yr un pryd yn hawlio eu teyrngarwch.

Benthycwn brofiad Ioan yn sbardun i fyfyrdod pellach a gweddi:

Llawenhawn a gorfoleddwn,

a rhown iddo’r gogoniant,

oherwydd daeth dydd priodas yr Oen,

ac ymbaratôdd ei briodferch ef.

(Datguddiad 19:7 BCN)

(OLlE)

SALM 119 - GRAWYS 2017

Y Salm fawr! Mae’n debyg i’r Prifathro Thomas Rees (1869-1926) ddefnyddio’r Salm hon i’w arbed rhag un o stormydd bywyd. Pan oedd yn was ffarm, arferai’r ffarmwr orchymyn un o’r gweision i ddarllen darn o’r Beibl ar ôl cinio. Daeth tro Thomas Rees, ac ar y diwrnod arbennig hwn ysgubai’r glaw yn ddidostur dros y meysydd. Dewisodd Thomas ddarllen Salm 119!

Cafodd pobl Dduw, o genhedlaeth i genhedlaeth, y profiad fod y Salm hon yn eu harbed yn y storm. Beth yw cyfrinach y Salm? Ym mhob adnod fe geir cyfeiriad at Dduw neu am Dduw!

Salm 119:1-16

Cynorthwya fi, O! Dduw, ynghanol y gwirioneddau cyfnewidiol i adnabod y Gwirionedd digyfnewid. Amen.

'YMLAEN': Y SUL A'R WYTHNOS NEWYDD

Edrychwn ymlaen at yr Oedfa Deulu (10:30). Cyflwynir y Grawys mewn cwdyn! Rhoir prawf llygad i ddraig, ac ystyrir pwysigrwydd ein hymrwymiad i Fasnach Deg. (Pythefnos Masnach Deg: o 27 Chwefror 2017 i 12 Mawrth 2017).

Wedi’r Oedfa gweinir Cawl Gŵyl Dewi er budd ein helusen, Tŷ Hafan.

Dyledus iawn yw achos Iesu Grist i gymwynaswyr adnabyddus ac anadnabyddus. Wrth ddilyn hanes yr eglwys yn Llyfr yr Actau, gwelir rhan mor bwysig a gwerthfawr sydd gan gwmni’r cymwynaswyr. Fe’i ceir ym mhob man, yn Damascus, a Jerwsalem a Jopa. Dyma’r bobl sydd yn gwneud cenhadaeth a gweinidogaeth eraill yn bosibl. Pwy yw'r rhai hyn? Onid y rhai y bu iddynt gyflawni ewyllys Iesu: yn gymaint â’i wneuthur i un o’r rhai hyn fy mrodyr lleiaf, i mi y gwnaethoch. Dyna fraint pobl Iesu yw bod yn gymwynaswyr yn ei enw Ef. Gwneud yr hyn a fedrant heb ddisgwyl sylw nac anrhydedd ond y llawenydd o fod yn gydweithwyr Duw. Fel rhan o’r gyfres pregethau ‘Pobl y Testament Newydd’ bydd ein Gweinidog yn sôn, nos Sul (18:00, Cymundeb) am un o’r cymwynaswyr tawel: Tabitha, neu Dorcas. Dynes ddygn, ddyfal: disgybl. (Actau 9:36-42). Echel y myfyrdod wrth y bwrdd Cymundeb fydd yr adnod hon o Lythyr Paul at yr eglwys yn Rhufain: Gwisgwch yr Arglwydd Iesu amdanoch ... (13:14a BCN). Cafodd Iesu, gennym ddillad tros dro, dillad anaddas a dillad annigonol. Cawn ganddo ddillad cariad, gras a thangnefedd, tosturi a thrugaredd. Pan wisger ni â’r rhain, ‘rydym yn hardd gerbron y Tad. Boed bendith ar Sul. Bydd paned a nwyddau Masnach Deg yn y Festri wedi’r Oedfa Hwyrol.

Bydd ein Diaconiaid yn cwrdd nos Lun. Gofynnwn am arweiniad Duw wrth iddynt edrych a threfnu i’r Pasg ac ymlaen.

Bethania nos Fawrth (7/3; 19:30-21:00). Diolch i Peter a Gill am ein croesawu. Y thema yw ‘Cyfeillion Paul’. Testun ein y sylw yn cyfarfod hwn bydd Lydia (Actau 16:11-15).

Egwyl Masnach Deg (8/3; 11:00) Rhan o ddathliadau Masnach Deg Caerdydd: dinas Masnach Deg gyntaf y byd 13 mlynedd yn ôl!

Koinônia amser cinio dydd Mercher (8/3; 12:00): Mae ‘na fwy i bryd o fwyd o gwmpas bwrdd na bodloni’r archwaeth am fwyd. Mae’n gyfle i rannu syniadau, i drafod, i gymdeithasu a dod i nabod ein gilydd yn well. Dyna sy’n digwydd yn y Koinônia misol.

Cynhelir cyfres o fyfyrdodau dros gyfnod y Grawys dan nawdd Cyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd. Y Parchedig Aled Huw Thomas fydd yn arwain yr ail o’r cyfarfodydd buddiol hyn, yn y Tabernacl (9/3; 19:30). Y thema y tro hwn fydd ‘Derbyn Crist trwy'r Cymun Bendigaid’. Gweddïwn am wenau Duw ar waith a chenhadaeth Cyngor Eglwysi Cymraeg Caerdydd.